Toz ölçməsi

Toz və hissəciklər təbiətin və insan həyatının olmazsa olmazınlarındandır. Toz həyatımızın bir hissəsidir, yaşadığımız hər yerdə görsək də, görməsək də. Bununla birlikdə ətrafdakı toz və hissəciklərin çox olması insan sağlamlığına təsir göstərir. Bəzi insanların tozlara qarşı allergiyası var. Buna görə mühitdə toz ölçmələri aparılmalıdır. Toz ölçmələri ətrafdakı tozun səviyyəsinin ölçülməsi prosesidir.

Tozu ölçmək üçün istifadə olunan müəyyən qurğular var. Bunlar fərqli ola bilər. Bu qurğular ölçmənin baş verəcəyi yerdə düzgün istifadə edilməlidir. Hər cihazda müxtəlif toz ölçmə parametrləri var.

Bu tədqiqatlarda, yəni toz ölçmələrində tozlar ilk növbədə təsnifləşdirilir. Tozlar əsasən 6 qrupa bölünür. Kanserogen, zəhərli, partlayıcı, daha az zərərli, radioaktiv və fibrogenik.

Tozlar bu şəkildə təsnif edildiyindən, toz ölçmə apararkən bu analizlər həyata keçirilir. Bu tozlar yerə görə dəyişir. Məsələn, kömür emalı zavodundakı tozlarla daxili mühitdəki toz bir-birindən tamamilə fərqlidir. Ətraf mühitə görə də sıxlıq və tozun yaratdığı zərərlər dəyişir.

Toz ölçməsinin əsas üsulları aşağıdakılardır:

Qravimetriya

Radiometriya / ß işıq udma

Reflektometriya / Qara duman

Nefelometriya / İşıq yayılması

Piezoelektrik balans metodu

Bu üsullar, cihazlar kimi, tozun olduğu yerə əsasən dəyişən üsullardır. İlk üçü haqqında sadə nümunələr verək:

Qravimetriya toz ölçmə metodunda: Qapalı bir mühitdə 8 saat davamlı olaraq nümunə alınır və hava davamlı olaraq sistem vasitəsilə udulur. Bu cihaz daha az zərərli tozların olduğu daha steril mühitdə istifadə olunur və 6 mikrondan aşağı tozları udur.

Radiometriyada / ß Ray udma metodunda: Radioaktiv tozlar ölçülür. Toz bir hissəcik filtrində toplanır və üzərinə ß şüaları göndərilir.

Reflektometriya / qara duman metodunda hissəcik filtrlərinin tündlüyü karbon tərkibinin ölçülməsi kimi şərh olunur. Qara tüstü metodunda, adı çəkildiyi kimi ətrafa göndərilən qara tüstü ilə edilən ölçmə metodudur. Bu metod evlərdə kömür istilik sistemləri olduqda istifadə olunur. Əks halda istifadə edilmir.

Tozlar iş yerlərində işçiləri narahat edən və ya peşə xəstəliklərinə səbəb olan baxış bucaqlarını məhdudlaşdıran maddələrdir. Müəssisələrin fəaliyyət sahəsini çox miqdarda tozun çıxdığı bir sektorda təmin edilərsə, bu vəziyyət işçilərə çox zərər verə və müxtəlif davamlı xəstəliklərə səbəb ola bilər. Əslində tozun ölçülməsi bu mərhələdə çox zəruri və həssas bir məsələdir, ancaq yaranan narahatlıqların qarşısını almaqdan ötrü  görüləcək tədbirləri müəyyən etmək üçün mövcud işdəki toz miqdarını bilmək lazımdır.

Tozun miqdarı iş yerinə görə dəyişir. Daha doğrusu, tozsuz iş yerinin olduğunu söyləmək olmaz, bu vəziyyəti çox toz olan iş yeri və daha az toz olan iş yeri kimi bölmək olar. Bu miqdar toz ölçmələri ilə müəyyən edilir. Ölçü olaraq mikronun ölçüsünün və miqdarının müəyyən edilməsi işçilərə zərər verəcək tozların təyini üçün çox vacibdir. Toz maskası istifadə edilməlidir. Toz ölçülməsi ən son sistem cihazlarından istifadə edərək ixtisaslı mütəxəssislər tərəfindən aparılmalıdır. Bu şəkildə təyin ediləcək nəticə və görüləcək tədbirlərin səviyyəsi də dəqiq müəyyənləşdiriləcəkdir.

mənbə: www.hbsmuhendislik.com